وکالت در لغت به معنای تفویض و واگذار کردن است و در اصطلاح حقوقی، کسی است که از جانب شخص دیگری به موجب عقد وکالت، برای انجام کاری مامور می شود. به عبارت دیگر وقتی بین دو نفر عقد وکالت منعقد می شود، یعنی فردی (وکیل) از جانب فرد دیگر(موکل) اختیار انجام امور مربوط به وی را به عهده می گیرد، در واقع نماینده و واسطه موکل اش می شود. این عقد همانند سایر قرارداد ها برای طرفین خود حقوق و وظایفی را به وجود می آورد. همچنین به عنوان یکی از رایج ترین قرارداد های موجود در جامعه، انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن می پردازیم.

تفاوت وکیل دادگستری و وکیل مدنی

-وکیل دادگستری : کسی که دارای تحصیلات کارشناسی یا بالاتر در رشته های حقوق، مبانی و فقه و همچنین قبولی در آزمون وکلای دادگستری است. این افراد بعد از گذراندن دوره کارآموزی، پروانه وکالت کسب می کنند و می توانند به انواع پرونده های حقوقی و کیفری رسیدگی کنند.

-وکیل مدنی : این نوع وکالت، بیشتر در امور حقوقی یا اداری کاربرد دارد. به این صورت که وکیل و موکل با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، برای موضوع مدنظر وکالت نامه ای را تنظیم می کنند. وکلای مدنی به دلیل نداشتن پروانه وکالت، نمی توانند در دادگاه ها و مراجع قضایی دخالت نمایند و دادگاه ها فقط وکالت افراد دارای پروانه وکالت (وکیل دادگستری) را می پذیرند.  مانند وکالت در طلاق، خرید و فروش خانه و ....

-وکیل مع الواسطه : هنگامی که شخص شرایط لازم برای انتخاب وکیل نداشته باشد، این کار به فرد دیگری سپرده می شود تا او از جانب وی، اقدام به گرفتن وکیل کند. چنین وکیلی را، وکیل مع الواسطه می گویند. در امور جزایی و یا محکومیت های مالی که موکل به دلیل حبس توانایی انتخاب وکیل ندارد، وکیل مع الواسطه تعیین می شود.

در یک تقسیم بندی، انواع وکیل را می توان به چهار دسته تقسیم کرد:

-وکیل انتخابی : توسط خود شخص انتخاب می شود و با بستن قرارداد وکالت، دفاع از حقوق وی در مراجع قضایی به عهده وکیل انتخابی خواهد بود.

-وکیل تسخیری:  ممکن است در پرونده های کیفری، متهم  به علت عدم تمکن مالی، از دادگاه تقاضای وکیل نماید. دادگاه با احراز این موضوع (عدم تمکن مالی) ، برای متقاضی وکیل تسخیری تعیین می کند. حتی در برخی از جرایم و شرایط، بدون درخواست متهم، وکیل تسخیری توسط دادگاه معرفی و حق الوکاله آن از محل اعتبارات قوه قضاییه پرداخت می شود. توجه داشته باشید که وکیل تسخیری مختص دعاوی کیفری است.

-وکیل معاضدتی : بر خلاف مورد قبل، وکیل معاضدتی مختص دعاوی حقوقی است. زمانی که شخص، توانایی و قدرت پرداخت حق الوکاله را ندارد، می تواند از کانون وکلا، تقاضای وکیل معاضدتی نماید. کانون پس از بررسی شرایط، و کیل معاضدتی تعیین می کند. وکیل معاضدتی حق رد پرونده را ندارد.

-وکیل اتفاقی : افرادی که در رشته های حقوق تحصیل کردند، اما شغل آن ها وکالت نیست (یعنی در آزمون وکالت شرکت نکرده اند و پروانه وکالت ندارند) می توانند در صورت داشتن معلومات کافی، در امور حقوقی و کیفری وکالت خویشان نزدیک خود را قبول کنند. این امکان فقط سه بار برای هر فرد در سال وجود دارد.

انواع وکیل از لحاظ درجه اعتبار

-وکیل پایه یک دادگستری

-وکیل کاراموز/ کار آموز وکالت: افرادی که در رشته های حقوق تحصیل می کنند، پس از قبولی در آزمون دشوار وکالت کانون وکلای دادگستری، باید مدتی نزد یک وکیل با تجربه، به عنوان کارآموز سپری کنند. این افراد می توانند در دوران کار آموزی، زیر نظر سرپرستان خود، وکالت پرونده های سبک را به عهده بگیرند. 

فائزه مجردیان_خبرنگار تحریریه جوان قدس